Dit boek bevat fragmenten van teksten uit de beginjaren van het christendom, die in 1945 teruggevonden zijn in Boven-Egypte, nabij de plaats Nag Hammadi. Ze laten een ander beeld zien van de Jezus die ons in de loop van de geschiedenis door de kerk is voorgehouden. Jezus heeft niet geleden voor onze zonden, hij was het lijden voorbij. Hij heeft voor ons de weg gebaand naar het koninkrijk, dat niet buiten ons is of pas na de dood komt, maar dat een innerlijk rijk is van rust en vrede dat wij nu kunnen ervaren. Opstanding en verlossing zijn geen illusie, eerder is de wereld een illusie. In intieme kring maakte Jezus zijn leerlingen duidelijk dat opvattingen van mensen komen en er alleen het onbevattelijk licht is, waar hij en iedereen vandaan komt en ook weer naar teruggaat.
In 1994 verscheen de eerste Nederlands vertaling van deze Nag Hammadi Geschriften. Het boek prikkelde Francien toen om opnieuw op zoek te gaan naar de betekenis van Jezus in haar leven. Ze zag in dit boek overeenkomsten met de Upanishads, een van de oudste heilige geschriften van de Hindoes, waarin ook gesproken wordt over het innerlijk rijk van rust en vrede dat wij nu kunnen ervaren. Daarin schuilt voor haar geheim van de verlossing.

Uitgegeven door Boekengilde, Enschede. September 2023.
Het boek telt 149 pagina’s en kost € 17,50
ISBN 978-94-6491-65-0

Reacties:

Francien, heel hartelijk dank voor de twee handzame boeken met een tijdloze inhoud, die ik heb mogen ontvangen. Ze ademen! (Marian Aarnink)

Ik heb al wat stukjes in je nieuwe boeken gelezen. Zo mooi, die gnostische wijsheid, met de wegwijzer voor de mensen dat de schepper in ons is en daarmee de enorme scheppingskracht. Keer naar binnen, daar vind je alle antwoorden. Je leeft in deze wereld, maar je bent niet van deze wereld. Jouw eigen notities en ervaringen tijdens het schrijven van deze teksten vind ik heel mooi om te lezen, Francien. Dankjewel voor het delen van jouw proces. (Fien Leenders)

Ik heb je boek mee op vakantie genomen en ben er meteen in gaan lezen. Ik word er zo door geïnspireerd, alleen al door alle raakvlakken.... Het resoneert op zo'n diep level dat ik er bijna te enthousiast van word. Soms zegt mijn hoofd: wat omslachtig om oude boeken te hertalen, veda's te lezen enz.... Maar het is goed dat deze geschriften er zijn om ons geduldig terug te leiden naar dat, wat we in ons diepste zijn altijd weten. En heerlijk dat jij de oude teksten toegankelijk maakt. Ook brengt het de westerse spiritualiteit terug naar hoe deze oorspronkelijk was, voordat er instituten omheen ontstonden. En zo wordt ook zichtbaar dat deze diepte van spiritualiteit niet alleen uit het oosten komt. Zo worden beiden verbonden. Ook hier is geen dualiteit. Volop inspiratie dus. (Carla Ham)

De inleiding van het boek:

Voor de (onder)titel van dit boek neem ik de lezer kort mee naar het Oosten en wel naar de oudste en heiligste geschriften van het hindoeïsme, de Veda’s (Sanskriet woord voor ‘kennis’).  De Veda’s ontstonden tussen 1500 en 500 v.Chr. en werden van generatie op generatie doorgegeven via poëzie, muziek, kunst en rituelen. Er bestaan vier vedische verzamelingen, de Rig Veda, Sama Veda, Yajur Veda en Atharva Veda. Het oudste deel van elke Veda heet Samhitâ en is een verzameling hymnen aan de goden. Daarop volgen de Brâchmana’s met voorschriften voor de offerdienst en uitleggingen. Zij bevatten ook de Aranyaka’s, ‘woudboeken’, die bestemd waren voor wie zich op rijpere leeftijd terugtrokken uit het huiselijk en maatschappelijk leven, om zich in het woud te wijden aan godsdienstige overpeinzingen. De jongste en meest wijsgerige gedeelten van deze ‘woud-boeken’ heten Upanishads. Zij ontstonden in de 6e eeuw v.Chr. als een denkrichting die kritisch keek naar de autoritaire structuren en het kastenstelsel van de geestelijke leiders in die tijd. Zij zochten naar bevrijding uit de kringloop van leven en dood en brachten de idee van de onsterfelijkheid van de ziel naar voren. Siddhartha Gautama (de Boeddha) was onder andere een van hen. Zijn leer ontwikkelde zich tot het latere boeddhisme. 

Het woord Upanishad is afgeleid van ‘bij-neer-zitten’ en duidt lering aan (ook wel ‘geheime leer’ genoemd) die in intieme kring werd gegeven en waar de leerlingen eerbieding luisterend neerzaten aan de voeten van hun meester. Het ging niet zozeer om de filosofische waarheid te benaderen dan wel om vrede en vrijheid te brengen aan de gekwelde menselijke geest. Door oefening, yoga en meditatie werd de weg gebaand tot het innerlijk rijk van eeuwige stilte. Wie dit vond, had het eeuwige leven en had het betrekkelijke van alle tijdelijke vormen doorschouwd. (1)
 
In het Midden-Oosten ontstonden ongeveer in diezelfde periode de heilige boeken van het jodendom en het christendom: de Thora en de Bijbel. De Bijbel bestaat uit twee delen, het Oude Testament en het Nieuwe Testament. Het zijn overgeleverde verhalen, die werden opgeschreven tussen de 8e eeuw v.Chr. tot rond het einde van de 1e eeuw. Het Oude Testament bestaat uit vier delen. Het eerste boek is de Pentateuch (de ‘Vijf Rollen’). Dit boek begint met de schepping van de aarde en volgt de weg van de Israëlieten als Gods volk, waarbij de Wetten van essentieel belang zijn. Dan volgen de Historische Boeken, de Wijsheidsboeken en tot slot de Profetische boeken. Het Nieuwe Testament is een verzameling geschriften die allemaal te maken hebben met het leven van Jezus, die opgegroeid was met de joodse Wetten, maar later als leraar rondtrok met kritische en confronterende uitspraken tegen het autoritaire stelsel van die tijd. Hij sprak over bevrijding, verlossing en het Koninkrijk van God, dat voor iedereen bereikbaar was. Hieruit ontstond in de jaren na zijn dood het christendom.

De leerlingen van Jezus, ook wel apostelen genoemd, ‘zaten-ook-neer-bij hun meester’ en luisterden naar zijn woorden die vaak een diepere betekenis hadden en niet voor iedereen te begrijpen waren. Tot de grote menigte sprak Jezus in parabels, maar in de intieme kring van zijn leerlingen was hij veel directer. Hij vertelde over opstanding en verlossing als diepere werkelijkheid; het is geen illusie, eerder is de wereld een illusie. Hij maakte duidelijk dat opvattingen van mensen komen en er alleen het onbevattelijke licht is, waar hij en iedereen vandaan komt. Hij zei dat ieder zijn geest op velerlei wijze moet oefenen om zich los te maken van de aardse gehechtheid, de dwaling, en weer wordt wie hij van oorsprong was, goddelijk licht, energie, liefde. Dat wat jullie zoeken en waar jullie naar vragen is binnenin jullie, zo sprak hij, niet buiten je. De levende God is in jullie. 

In de eerste eeuwen na Chr. werd er door meerdere mensen geschreven over de relatief korte periode (drie jaar) dat Jezus in het openbare leven actief was. Het waren herinneringen en overgeleverde verhalen in de vorm van evangeliën, brieven, openbaringen, verhandelingen en andere teksten. Slechts enkele daarvan zijn opgenomen in het Nieuwe Testament dat definitief werd samengesteld in 325 na Chr. toen er al sprake was van een door de orthodoxie gevormde leer. Veel inspirerende en vaak ontroerende geschriften, die getuigen van een indringende spiritualiteit, zijn toen door de kerk vernietigd, omdat ze ketters werden genoemd. Een deel daarvan is in de loop der eeuwen teruggevonden. De meest bekende vondst is die in Boven-Egypte nabij het plaatsje Nag Hammadi. Daar werd in 1945 een kruik gevonden met 13 lederen banden (codices genoemd) waaruit 52 geschriften tevoorschijn kwamen. Deze zeer oude christelijke teksten hadden een gnostisch karakter (gnosis stamt van het Griekse woord: kennis, inzicht). In de jaren daarna hebben vele wetenschappers zich gebogen over deze teksten en in 1994 verscheen de eerste Nederlandse vertaling onder de naam Nag Hammadi Geschriften I en II. (2) 

Het boek verscheen voor mij op een goed moment. Nadat ik de kerk had verlaten, was ik me gaan verdiepen in andere vormen van religie en spiritualiteit en las onder andere boeken uit de Vedische en Boeddhistische tradities. Het was alsof er diep in mij een vlammetje opnieuw ging branden, waar ik heel gelukkig van werd. Ik werd opnieuw nieuwsgierig naar de Bijbel en begon er voor het eerst pas echt in te lezen. Het vlammetje bleef zachtjes branden, maar toen ik voor mijn verjaardag het eerste deel van de Nag Hammadi Geschriften kreeg en het Evangelie der Waarheid las, werd het een steekvlam. Dit was wat ik ten diepste voelde. Dit was wat Jezus werkelijk gezegd had. Wij lijden aan onze zelfgecreëerde werkelijkheid, maar hij sprak over een andere werkelijkheid, die van het eeuwige leven, van dat wat er altijd al was, is en zal zijn. Hier leef ik mee en het is tijd om het op mijn manier door te geven.

Dit boek bevat tekstfragmenten die afkomstig zijn uit de Nag Hammadi Geschriften I. Daarbij heb ik elk fragment een titel gegeven en, na enige aarzeling, voorzien van een persoonlijke hertaling en uitleg. Iedere lezer zal deze teksten namelijk op zijn of haar eigen manier verstaan. Dat was toen en dat zal altijd zo blijven. Woorden zijn in de loop der eeuwen vertaald, veranderd, aangepast en geïnterpreteerd door vele schrijvers. Eén ding is gebleven: ze kunnen de diepte van je ziel raken! Dat laatste wens ik de lezer van harte toe en hoop daarmee deze geheime woorden van Jezus voor meer mensen toegankelijk te maken. 

Ik dank Jacob Slavenburg, Willem Glaudemans en de vele anderen die zich vorsend door al deze oude teksten hebben heen gewerkt, zodat ik mocht herkennen wat ik diep van binnen al wist. 

Francien van de Beek, 2023.

(1) Oepanisjads, Ir. J.A. Blok, 1994, Uitgeverij Ankh-Hermes bv.
(2) Nag Hammadi Geschriften I en II, J. Slavenburg en W.G. Glaudemans, 1994, Uitgeverij Ankh-Hermes bv.